Pantum (pantun) - powstała w XV w. malajska forma wiersza, zbudowana ze strof czterowersowych, rymowanych (z układem rymów abab lub abba) lub nie, w której każda 2 i 4 linijka jednej strofy powtarza się jaki linijka 1 i 3 następnej. Zakończyć można po prostu urywając wiersz po kolejnej zwrotce, albo przez powrót do linijek 1 i 3 z pierwszej strofy (jedynych dotąd nie użytych) i umieszczenie ich jako 2 i 4 (lub 4 i 2) ostatniej.
Schemat budowy pantum (w nawiasach numery wersów):
W XVIII w. pantumem zainteresowali się twórcy francuscy (m.in. Victor Hugo i Charles Baudelaire). W Polsce przyswoili tę formę poeci okresu Młodej Polski (m.in Antoni Lange).
Pantum jest narkotyczny, pantum pochłania i paraliżuje. Pochłania, ponieważ każdy kolejny wers ciągnie autora za rękę. Paraliżuje, ponieważ pisząc A, trzeba napisać B, a potem znów A, ale już w zupełnie innym słownym środowisku (powtórzenie i różnica, powtórzenie i różnica, etc.), i tak dalej, a wszystko ze świadomością predestynowanego zamknięcia ("w moim początku jest mój kres", jak napisał T.S. Eliot), ku któremu trzeba sterować - cierpliwie i nieomylnie - biorąc każdą nową zwrotkę jak wysoką falę. Zawsze istnieje pokusa, aby pisać pantum od końca.
Jak widzicie w moim Pantum ostatnia strofa wygląda nieco inaczej niż w schemacie poewiki, gdyż wzorowałem się na Andrzeju Sosnowskim, który pisze:
Tak rozpoczęty pantum można kontynuować ad infinitum i po prostu w pewnym momencie położyć mu kres, lepiej jednak zakończyć rzecz elegancko, powracając do porzuconych linijek strofy pierwszej (wersy 1 i 3) - jedynych, które nie mogły powrócić - aby umieścić je w ostatniej strofie jako wersy 4 i 2. Bądź odwrotnie: jako drugi i czwarty.
